Şekil 1: Tam güneş tutulmasının Dünya- Güneş-Ay
geometrisini gösteren diyagram
Güneş`in çapı yaklaşık 1,39 milyon km ve yaklaşık Dünya`ya 149,6 milyon km
uzaklıktadır. Ay`ın çapı 3474 km ortalama 384,400 km uzaklıktadır.
Dünya, güneş sistemimizdeki gezegenler arasında eşsiz midir? Başka
gezegenlerde hayatta kalabilirsek ne görebiliriz?
Bir bakıma Dünya gezegenler arasında benzersizdir. Gökyüzünde Güneş ile aynı boyutta görünen bir Ay`a sahiptir. Güneş ve Ay`ın Dünya`ya olan uzaklığı aynı olmadığı için büyüklüklerini neredeyse aynı olarak görmekteyiz. Yani, Ay Güneş`ten yaklaşık 400 kere daha küçüktür fakat bize Güneşten 400 kere daha yakın olduğu için gökyüzünde ikisi de aynı büyüklükte gözükürler.
Güneş Tutulması, Ay`ın Güneş ile Dünya arasına girmesi ve bazı özel
koşulların sağlanması durumunda meydana gelir. Tutulmanın olabilmesi için,
Güneş, Ay ve Dünya aynı doğrultuda olmalıdır. Tutulma Güneş, Dünya ve Ay
birbirine hizalandığında gerçekleşir. Biri diğerinin görünüşünü engeller ve
gölge oluşturur. Bilindiği üzere bir yıl içerisinde 12 ay vardır. Yani Ay, Dünya
etrafında yılda 12 kez dolanır. Dolayısıyla, eğer Ay`ın yörünge düzlemi
Dünya`nınkiyle çakışık olsaydı, bir yılda 12 kez Güneş tutulması meydana
gelebilirdi. Fakat Ay`ın yörünge düzlemi ile Dünya`nınki arasında yaklaşık 5° 9`
lık bir açı olduğu için Dünya, Ay ve Güneş, Ay`ın Dünya etrafındaki her
dolanımında tam olarak aynı doğrultuda bulunmazlar. Böylece her ay bir Güneş
tutulması oluşmaz. Bir yılda en az iki, en çok beş Güneş tutulması meydana
gelebilir.
Güneş ve Ay olmak üzere iki farklı tutulma türü vardır. Ay tutulması gece
meydana gelir ve Dünya Güneş ile Ay arasında olur. Ay`a gölge düştüğünde meydana
gelir. Bir ay tutulması genellikle birkaç saat sürer. Ay`ın büyüklüğü
Dünya`nınkinden çok küçük olduğundan, Dünya`nın tamamı Güneş ve Ay diskinin dış
teğetlerinin oluşturduğu gölge konisinin içine girmez. Bu nedenle bir Güneş
Tutulması Dünya üzerinde ancak belirli bölgelerden görülebilirken Ay
Tutulması`nda durum böyle değildir. Ay tutulması o anda gece olan yerlerin
tümünden gözlenebilir.
Güneş Tutulması Türkiye`den izlenebilecek mi?
Türkiye`de güneş tutulmasını izlemek isteyenler 30 Nisan 2060 yılına kadar
beklemesi gerekiyor. Fakat NASA`nın kurmuş olduğu NASA eclipse web sitesinden
canlı olarak 21 Ağustos 2017`de gerçekleşecek Tam Güneş Tutulmasını
izleyebilirler.
Hayvanların tam güneş tutulması sırasında davranışları gerçekten değişiyor mi?
Evet. Gün ışığı birkaç dakika alacakaranlığa dönüştüğünde kuşlar ve hayvanların
garip bir şekilde davrandığına dair birçok rapor var.
Neden tutulmalar her yeniayda görülmüyor?
Çünkü Güneş ve Ay`ın gökyüzünde tümüyle aynı yolu izlememektedirler. İkisinin
yörüngesi birbiriyle küçük bir açı yapar ve genellikle Ay Güneşi geçer. Güneş`in
biraz üstünde ya da altında bir yörüngede yol alır. Yalnızca ikisinin
görüngeleri çalıştığı zaman Ay Güneş`in önüne gelir. Böyle iki kesişme noktası
ya da düğüm vardır.
Bir sonraki Güneş Tutulması ne zaman olacak?
Bir sonraki güneş tutulması 15 Şubat 2018`de gerçekleşecek ve Antarktika ile Güney Amerika`dan görünen kısmi bir güneş tutulması olacaktır.
Tam güneş tutulmasının ilk fotoğrafı ne zaman çekildi?
Tam Güneş Tutulmasının ilk fotoğrafı 27 Temmuz 1851 yılında Johann Julius Friedrich Berkowski tarafından çekildi.
Güneş tutulmalarını güvenli bir şekilde nasıl izleyebilirim?
Tutulmalar inanılmaz bir deneyimdir. Ancak onları güvenle görüntülemek önemlidir. Ev yapımı filtreler veya sıradan güneş gözlüğü, hatta çok karanlık güneş gözlüğü Güneş`e bakmak için güvenli değildir. Güneşe bakmanın tek güvenli yolu “tutulma gözlükleri†veya özel amaçlı güneş filtreleridir. Kullanmadan önce mutlaka filtrenizi muayene edin. Çizilmiş veya hasarlıysa atın. Filtre üzerine yazılan veya ambalajında bulunan talimatları okuyun ve uygulayın. Güneşe filtrelenmemiş bir kamera, teleskop, dürbün veya diğer optik aygıtlar ile bakmayın. Benzer şekilde tutulma gözlüğü kullanırken bir kamera, bir teleskop, dürbün ya da başka herhangi bir optik aygıt aracıyla Güneşe bakmayın. Yoğun Güneş ışınları filtreye zara vererek gözünüzde ciddi yaralanmaya neden olur. Güneş tutulması doğanın en görkemli olaylarından biridir. Bu basit kuralları izleyerek manzaranın keyfini çıkarabilirsiniz.
STEM Kariyeri & Astronomi
Tam Güneş tutulması önemli bir astronomik olaydır ve her yaştan insanın dikkatini çeker. Tam güneş tutulması hakkında heyecanlı ve daha fazla öğrenmeye ilgi duyan öğrenciler ilgili STEM kariyer bilgilerini keşfedebilirler.
Astronom: Gökbilimciler büyük düşünüyor. Güneş`in Ay`ın, gezegenlerin, yıldızların, gökadaların ve aralarındaki her şeyin doğasını anlamak istiyorlar. Bir gökbilimcinin çalışması, bilimsel olarak veri toplama ve enstrümanlardan gelen verileri analiz etmek ve kozmik nesnelerin doğası hakkındaki kuramlar oluşturma ya da uzay uçuşu, navigasyon ve uydu iletişimi sağlama.
Bir gökbilimci ne yapar? Bir gezegenin, atmosferinin ve aylarının bileşimini belirler. Galaksilerin nasıl oluştuğunu ve merkezlerinde süper güçlü kara deliklerin yaşayıp yaşamadığını araştırır. Dünya`yı etkileme potansiyeline sahip kuyruklu yıldızlar ve asteroitler bulmak için hassas radyo teleskopları kullanır. Başka bir gezegene ya da aya yolculuk planlar ve misyonunu halka açıklar.
Temel gereksinimler: Merak, hayal gücü, soyut kavramları görselleştirme becerisi, güçlü matematik ve analitik beceriler
Matematiksel yetenekler, problem çözme ve analitik beceriler, meraklı zihin, hayal gücü, inisiyatif astronomide kariyer planlayan herkes için önemlidir.
Fizikçi: Fizikçi tüm evrenin ve içindeki her şeyin doğasını anlamak için büyük bir amacı vardır. Bu amaca ulaşmak için, dünyada ve evrende görülen doğal olayları gözlemleme ve ölçmek ve daha sonra bu fenomenin neden oluştuğunu açıklamak için matematik kullanarak teori geliştirir.
Temel gereksinimler: Merak, hayal gücü, inisiyatif, güçlü matematik, problem çözme ve analitik beceriler
Bilimsel düşünme ve sorgulama
NASA, 21 Ağustos 2017 tarihinde gerçekleşecek olan bu inanılmaz etkinliğe rehber olmak için bir web sitesi hazırladı. Orada birçok kaynağa erişmeniz mümkün. Ayrıca Total Solar Eclipse 2017 mobil uygulamalarını inceleyebilirsiniz.
Güneş ve Ay tutulmalarının ötesinde Mars 31 Temmuz 2018`de Dünya`ya en yakın geçişini yapacak. 31 Temmuz 2018`de Mars Dünya`dan 57,590,630 km uzaklıkta olacak. Ajandanıza şimdiden not etmeyi unutmayın.
